MUZIEKINSTRUMENTEN IN DE BIJBEL
Muziek kan echt genezend werken. Elke gemoedstoestand diep bij ons van binnen kan gestreeld worden door hemelse noten. Muziek is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Ook al wordt de stilte doorbroken, we worden er stil van. Of net niet… Muziek is rijk. Geloven is rijk. Deze samenbrengen is goddelijk.
Bekijk het 'Lam Gods' van de gebroeders Van Eyck - welke muziekinstrumenten herken je hier?
Welke muziekinstrumenten herken je hier?
Wie zijn de zangers?
Wat betekent het 'Lam Gods'?
Van waar kennen we dat nog?
Al vroeg wordt aan muziek gerefereerd. In Genesis 4:21 vinden we Jubal, “de stamvader van allen die op de lier of de fluit spelen”. Waarschijnlijk werd er al gezongen voor die tijd maar is Jubal de eerste persoon die instrumenten bedacht.
Bij verschillende belangrijke gebeurtenissen zien we dat muziek een belangrijke rol speelt. Bij het ophalen en de binnenkomst van de ark in de tabernakel is een uitgebreid orkest van muzikanten en zangers, wat gedetailleerd wordt beschreven in 1 Kronieken. Een ander belangrijk moment is de inwijding van de tempel (2 Kr 5). Daarbij is ook sprake van uitgebreid muzikale begeleiding onder leiding van Asaf, Heman en Jedutun. Ook bij de terugkeer van joods ballingen worden ook koren en orkesten genoemd, zo schrijft het boek Ezechiël.
PSALM 150 - DE ALLERLAATSTE PSALM
Hallelujah! Looft God in Zijn heiligdom; looft Hem in de hemel - het uitspansel van zijn Liefde. Looft Hem vanwege Zijn mogendheden; looft Hem veel meer dan Hij groot is! Looft Hem met klanken van de bazuin; looft Hem met de luit en met de harp! Looft Hem met de trommel en fluit; looft Hem met snarenspel en orgel! Looft Hem met hemels klinkende cimbalen; looft Hem met cimbalen van vreugdegeluid! Alles, wat adem heeft, love de HEER! Hallelujah!
Welke muziekinstrumenten worden aangehaald in Psalm 150?
Welke ken je wel?
Welke ken je niet?
Muziek heeft inmiddels dus een formeel karakter gekregen. Voor de tempeldienst zijn muzikanten en zangers – allemaal levieten – aangesteld om de muzikale begeleiding van de diensten te verzorgen (1 Kron 25). De verantwoordelijkheid voor zang en muziek was toebedeeld aan Asaf, Heman en Jedutun en hun families. Dit was een uitgebreide organisatie. Er waren vierentwintig afdelingen die elk een week dienst deden in de tempel. Daarbij werden allerlei muziekinstrumenten gebruikt en werden Psalmen (in beurtzang) gezongen. De tempelzangers schreven ook liederen, zoals we kunnen zien aan sommige opschriften van Psalmen (bijv. Ps 77 en 88).
Welke muziekinstrumenten uit de Bijbel herken je in dit stukje uit 'The Prince of Egypt'?
BEROEMDE BIJBELSE LIEDEREN in het OUdE TESTAMENT
Het eerste lied vinden we in Exodus 15, het Lied van Mozes. Nadat de Israëlieten zijn bevrijdt uit Egypte en de Farao met zijn leger zijn verzwolgen door de Rode Zee zingt Mozes met de Israëlieten dit lied. God wordt in dit lied geprezen voor de redding die Hij gebracht heeft. Nadat dit lied is gezongen lezen we ook dat de zus van Mozes, hier expliciet een profetes genoemd, met andere vrouwen dansend en met de tamboerijn zingen ze het refrein van het lied van Mozes.
De psalmen zijn misschien wel dé bekendste Bijbelse liederen: gedichten die geschreven zijn om te zingen en op muziek te zetten. 150 kan je er zo vinden - in dat boekje 'Psalmen'.
David, Asaf en anderen hebben gezamenlijk “het liedboek van Israël” geschreven. Vanuit de liturgische praktijk is dit ontstaan en toonaangevend (letterlijk en figuurlijk) voor de tempeldienst. De Psalmen stonden vooraan in de oorspronkelijke Hebreeuwse rangschikking van de geschriften en bevatte ook muzikale aanwijzingen. De betekenis is ons niet meer duidelijk, maar zien we nog wel terug in onze vertalingen: bijvoorbeeld het woordje “sela”, of de verwijzing naar melodieën.
Ken je mij - Psalm 139
Maar het hoeven niet alleen echte liederen te zijn. Veel verhalen doen de joden gewoon zingen over hun gemoed of wat er speelt: zoals het lied van Ruth (uit het boek Ruth).
Het verhaal speelt zich ongeveer 120 jaar voor de geboorte van David af en wordt in het boek in vier hoofdstukken verteld. Het eerste hoofdstuk begint wanneer het gezin van Elimelech (hijzelf, zijn vrouw Naomi en hun beide zoons Machlon en Kiljon) de hongersnood in het land van Juda ontvluchten door naar het buurland Moab te verhuizen. Elimelech sterft in Moab en de beide zoons trouwen daar met de Moabitische vrouwen: Orpah en Ruth. Wanneer een aantal jaren later ook Naomi's beide zoons sterven, besluit de zwaar gedesillusioneerde Naomi dat ze weer terug wil naar haar vaderland, waar de hongersnood inmiddels weer voorbij is. Haar beide schoondochters willen aanvankelijk met haar mee, maar Naomi wil daar niets van weten. Orpah laat zich door Naomi overreden in Moab achter te blijven. Ruth is echter vastbesloten en zij gaat met Naomi naar Bethlehem, Naomi's thuisstad. Ze komen daar aan bij het begin van de oogsttijd.
Het tweede hoofdstuk beschrijft dat Ruth voor haar schoonmoeder op pad gaat om op het land aren te zoeken. Volgens Leviticus 19:9-10 mochten akkers niet tot aan de rand gemaaid worden, en wat na het maaien op het land bleef liggen, mocht ook niet door de maaiers bijeengeraapt worden; dit was bestemd voor de armen en de vreemdelingen. Ruth komt bij toeval terecht op het land van Boaz, die familie is van Naomi. Boaz raakt onder de indruk van de vrouw en haar inzet om haar schoonmoeder bij te staan, en besluit haar extra goed te behandelen. Ze mag mee-eten met de maaiers, en Boaz geeft zijn knechten het bevel om het Ruth extra makkelijk te maken om aren te vinden. Thuisgekomen bij Naomi vertelt Ruth hoe goed Boaz voor haar is geweest, en Naomi vertelt dat deze man familie is van Elimelech en door zijn familiebanden weleens als losser voor haar en Ruth zou kunnen fungeren.
In het derde hoofdstuk besluit Naomi dat het tijd wordt dat Ruth probeert Boaz over te halen om met Ruth te trouwen. Ruth krijgt instructies van Naomi en ze sluipt 's avonds naar de dorsvloer en legt zich op een deken aan de voeten van Boaz neer. Boaz roemt haar trouw, zegt dat hij haar tot vrouw wil nemen en dat hij de volgende dag alles zal gaan regelen. Hij laat haar die nacht aan zijn voeten slapen.
Het vierde hoofdstuk beschrijft hoe Boaz een andere man, die nauwer verwant is met Naomi dan Boaz, voorstelt om Naomi en Ruth te 'redden' door het land van Naomi te kopen en met Ruth te trouwen. De andere man wil de akker van Naomi wel kopen, maar hij heeft bezwaar tegen een huwelijk. Hierop neemt Boaz Ruth tot vrouw. Ze krijgen samen een zoon, Obed, die later de grootvader van David zal worden.
LIEDEREN IN HET NIEUWE TESTAMENT
In het Nieuwe Testament is muziek uiteraard niet verdwenen uit het leven van het volk Israël. Toch wordt er veel minder over geschreven dan in het Oude Testament. De dingen die er over worden geschreven, hebben veelal betrekking op enerzijds de lofprijzing in de gemeente en anderzijds de lofprijzing door de engelen in de hemel. Zo lezen we bijvoorbeeld de opdracht die Paulus de gemeente meegeeft: ”…en spreekt onder elkander in psalmen, lofzangen en geestelijke liederen, en zingt en jubelt de Here van harte.”
In Openbaring staan verschillende voorbeelden van teksten over muziek: “En zij zongen een nieuw gezang…” In het Bijbelboek Openbaring krijgen we diverse ‘kijkjes’ in het hemelse koninkrijk van God, waar de gelovigen Hem dag en nacht lofprijzen met nieuwe liederen. Daar tegenover lezen we over de goddeloze stad Babylon, die zal worden vernietigd door God: “En geen stem van citerspelers, en zangers, van fluitspelers of bazuinblazers zal meer in u gehoord worden, en niemand die enige kunst beoefent, zal meer in u gevonden worden…” God is de bron van alle creativiteit en zonder Hem is er geen creativiteit mogelijk. Laten we God danken voor alles wat Hij ons schenkt en die gaven tot Zijn eer gebruiken!
LUCAS 1, 46-55
DE LOFZANG VAN MARIA
Hoog verheft nu mijn ziel de Heer,
verrukt is mijn geest om God, mijn Verlosser.
Zijn keus viel op zijn eenvoudige dienstmaagd:
van nu af prijst ieder geslacht mij zalig.
Wonderbaar is het wat Hij mij deed,
de Machtige, groot is zijn Naam!
Barmhartig is Hij tot in lengte van dagen
voor ieder die Hem erkent.
Hij doet zich gelden met krachtige arm,
vermetelen drijft Hij uiteen;
machtigen haalt Hij omlaag van hun troon,
eenvoudigen brengt Hij tot aanzien;
behoeftigen schenkt Hij overvloed,
maar rijken gaan heen met ledige handen.
Hij trekt zich zijn dienaar Israël aan,
zijn milde erbarming indachtig;
zoals Hij de vaderen heeft beloofd,
voor Abraham en zijn geslacht voor altijd.
Eer aan de Vader en de Zoon
en de Heilige Geest.
Zoals het was in het begin en nu en altijd
en in de eeuwen der eeuwen. Amen.
LIEDEREN IN DE KATHOLIEKE LITURGIE
Welke liederen worden er steevast in de mis (de liturgie) gezongen?
Sinds de 6de eeuw heeft de Katholieke Kerk de gewoonte om te zingen tijdens de mis - omdat 'zingen twee keer bidden is', volgens de heilige Augustinus. Paus Gregorius I gaf opdracht om de belangrijkste teksten uit de mis op muziek te zetten, omdat ze zo niet saai zouden klinken, maar een soort van 'hemelse sfeer' zouden opwekken met de juiste muziek. Zo ontstond de gregoriaanse muziek.
Welke liederen werden er op muziek gezet? Eerst en vooral de schuldbelijdenis (deze werd ook het Kyrie genoemd) - die je misschien kent van 'Tot 7 x 70 maal...'. Maar ook andere religieuze teksten kwamen op muziek te staan en werden mee gezongen: de lofzang (het Gloria), het 'Heilig, heilig, heilig...' (het Sanctus), het Onze Vader en zoveel andere liederen die de teksten van de mis maar zeker ook de boodschap van de Bijbelverhalen kracht moesten bijzetten.
Kyrie - uit het Requiem (Mozart)
Sanctus - Libera (uit de Britain's got Talent 2007)
Baba Yetu - het Onze Vader
Agnus Dei - het Lam Gods
LIEDEREN IN DE KATHOLIEKE LITURGIE
In films en series wordt heel vaak kerkmuziek gebruikt, zonder dat je soms door hebt dat het om kerkmuziek gaat. Niet alleen de grote klassieke werken zoals een Stabbat Mater of de Matteüspassie komen wel eens aan bod, maar ook bestaande kerkliederen - die tot op vandaag tijdens de mis gezongen worden - krijgen een plaats in films. Soms is de afkomst er zelfs helemaal weg van. Neem nu de voetbalhit 'You never walk alone' (van Gerry and the pacemakers). Eigenlijk is dit helemaal geen popnummer, maar een hitje uit de musical 'Carroussel' en zelfs daar is het niet origineel, want het gaat terug op het gelijknamige kerklied dat vroeger vaak tijdens begrafenissen gezongen werd.