DEMOGRAFIE IN DE NIEUWE TIJD
(1450-1800)
BEVOLKINGSVERLOOP IN DE NIEUWE TIJD
De (vermoedelijke) evolutie van de bevolking in Europa (500-2000)
Hoe verloopt de bevolking tijdens deze periode?
Wat stel je vast?
* de bevolking daalt?
* de bevolking stijgt?
* de bevolking daalt eerst en stijgt dan weer langzaam?
* de bevolking blijft gelijk?
Hoe kunnen we dit bevolkingsverloop noemen?
* een demografische recessie?
* een demografische expansie?
PRIMAIRE BEVOLKINGSVERSCHIJNSELEN
NATALITEIT
Wat kan je zeggen over de nataliteit?
In tegenstelling tot wat we meestal denken over de gezinnen van toen, waren ze helemaal niet zo groot. De nataliteit bleef dus redelijk laag. De regels van de Kerk werden redelijk strikt gevolgd, maar om toch niet te veel kinderen te hebben, probeerde men de geboortes te spreiden. Dit kon door bv. borstvoeding
te geven.
MORTALITEIT
Wat kan je zeggen over de mortaliteit?
De mortaliteit bleef in de nieuwe tijd hoog. Vooral de kindersterfte was een groot probleem: als er 1000 kinderen geboren werden, haalde slechts de helft hun vijftiende verjaardag.
SECUNDAIRE BEVOLKINGSVERSCHIJNSELEN
RESTRiCTIEF HUWELIJKSLEVEN
De Kerk trachtte in de middeleeuwen de seksualiteit aan banden te leggen. Uit boeteboeken met daarin de kerkelijke voorschriften over de in de biecht op te leggen boetedoening hebben historici afgeleid in welke omstandigheden seksuele betrekkingen volgens de Kerk geoorloofd en dus geen zonde waren. Bij de lectuur van het schema dien je bovenaan links te beginnen en de lijn te volgen.
 |  |
|---|
Lees het onderstaande artikel.
Extra info nog...
Oude volksspreuken en zegswijzen
Wie als die vrijt, te verre vlieght, die wort bedroghen of bedrieght.
Vrijers die van verre komen, zijn te schromen.
Vrijt daar je zijt.
Als ge haar schouwke ziet roken, is het ver genoeg.
Volgens de gegevens van de historische demografie: Champagne, 18de eeuw
In vijf dorpen in de Champagne (Noord-Frankrijk) werden tussen 1681 en 1790 1505 huwelijken gesloten.
Daarvan kwamen de partners uit:
* hetzelfde dorp = 56,3%
* twee verschillende van die vijf dorpen =12,4%
* één van de vijf dorpen én een ander dorp buiten die vijf = 31,3%
Een minnekozend paar op een gesloten kist.
Miniatuur toegeschreven aan de Meester van Guillebert de Mets in Laurent Premierfaits Franse versie van Boccaccio's Decamerone, 1445-50
Parijs, Bibliothèque de l'Arsenal, Ms. 5070
Een vrijend stel in een hemelbed.
Miniatuur in Petrus de Abano,Expositio problematum Aristoteles, Gent, 1479
Gent, Universiteitsbibliotheek, Ms. 72. fol. 78v
Vul nu het schema aan...
HOGE MORTALITEIT
CONCRETE GEZINSGEschiedenis
Salomon Bird groeide op aan het einde van de 16de eeuw. De geschiedenis van zijn gezin laat de sombere kant en de wrede onberekenbaarheid zien van het leven in preïndustriële tijden. Binnen veertien dagen in juli-augustus 1646 volgden hij, zijn vrouw en hun drie nog thuis levende kinderen elkaar naar het kerkhof van Colyton (Devonshire, Zuid-west- Engeland). Twee kinderen waren al gestorven, Marie als baby, Robert als jongen van negentien. Rawlyn was vijf jaar eerder gehuwd en uit de parochie vertrokken. Op 23 juli begroef Salomon zijn vrouw Agnes; op 2 en 3 augustus zijn zonen John, George en Thomas; op 5 augustus werd Salomon zelf begraven. Allen waren slachtoffers van de pest.
(E.A. Wrigley, Bevolkingsvraagstukken in verleden en heden, 1969)
Levensomstandigheden in de agrarische samenleving
In haast elke stad kon men hoeken en kanten aantreffen die het uitzicht van stortplaatsen hadden. In sommige straten gleed men uit over huisvuil en andere smurrie. Slagers slachtten voor hun winkel, in open lucht. Wat er met het bloed, de ingewanden of de karkassen gebeurde, was niet hun grootste zorg. (...) De meeste waterlopen waren niet veel meer dan open riolen. Diverse soorten van vuil werden erin gedumpt: krengen, drek, compost, industrieel afval van ververijen en leerlooierijen. (...) Personeelsleden van hospitalen kwamen vuil linnen en verbanden in de rivier wassen; soms smeten ze er ook bloed en andere menselijke restanten in.
Uit: VAN DEN BROECK (J.), Promenade in de pruikentijd. 1700 - 1795, pp. 142 - 143.
Bekijk de afbeeldingen hierboven.
* De vismarkt in de 17de eeuw. In welke omstandigheden werden etenswaar aan de man gebracht?
* Zou je van deze 17de-eeuwse vishandelaar een stuk vis kopen? Waarom wel/niet?
* Een 18de-eeuwse markt in Duitsland. Welke verschillen met een huidige marktplaats stel je vast?
Synthese: de vergelijking van de levensverwachting in het ancien regime met nu
Een Frans historische demograaf vatte de levensloop van de mensen tijdens het ancien régime als volgt samen.
Op het einde van de 17de eeuw zag het leven van een doorsnee huisvader die voor de eerste maal gehuwd was op 27 jaar, er schematisch als volgt uit: geboren in een gezin van vijf kinderen, had hij slechts de helft van zijn broers en/of zussen 15 jaar zien worden. Net zoals zijn vader had hij zelf vijf kinderen gehad. Daarvan waren er slechts twee of drie nog in leven bij zijn overlijden. Hij werd gemiddeld 52 jaar.
Hij had twee of drie hongersnoden meegemaakt, twee of drie graanschaarsten, twee of drie epidemieën, zonder te spreken van de quasi permanente besmettelijke ziekten, zoals kinkhoest, roodvonk of difteritis. De dood, de ellende en lichamelijke kwalen waren zijn ruwe levensgezellen. De ouderdom was de bekroning van een ‘buitengewone' levensloop.
De gemiddelde leeftijd van de kinderen bij de dood van de eerste van één van hun ouders was 14 jaar. Alle ouders stierven vooraleer de opvoeding van hun jongste kinderen voltooid te hebben.
(J. Fourastié, De la vie traditionelle à la vie tertiaire. Recherches sur le calendrier démographique de l'homme moyen. In: Population, 1959)
Het JOURNAAL MET... GOEDELE WACHTERS
